ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 4، تیر 1402 ، شماره پی در پی 86

تحلیل سبک‌شناسانۀ غزلیات یغمای جندقی

صفحه (149 - 170)
آمنه بیداریان ، علی‌محمد مؤذنی (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : خرداد 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : شهریور 1401

چکیده

زمینه و هدف: سبک‌شناسی، علمی است که شیوۀ خاص هر فرد را در بیان آرا و عقاید او بررسی میکند. سبک‌شناسی لایه ای با رویکرد تحلیل ادبی، متن را در پنج لایۀ آوایی، بلاغی، نحوی، واژگانی و ایدئولوژی بررسی میکند. هدف از انجام این پژوهش، تحلیل سبکی و محتوایی اشعار یغمای جندقی از سه منظر فکری، زبانی و ادبی است.

روش مطالعه: این مقاله براساس مطالعات کتابخانه ای و به شیوۀ توصیفی-تحلیلی انجام شده است و محدودۀ موردمطالعه غزلیات یغمای جندقی است.

یافته ها: یغما جزو شاعران سبک بازگشت محسوب میشود، اما مقلد صرف پیشینیان نبود و روش جدیدی را در پیش گرفت. در شعر او انواع سبکها و شیوه های شعری دیده میشود، از نوحه و مراثی گرفته تا طنز و هجو و هزل. او منتقد نکته سنجی است، بطوریکه میتوان شعر او را نقطۀ اوج تفاوتها و تضادها دانست. او در قالبهای گوناگون از غزل و مثنوی و رباعی گرفته تا نیمایی و سپید، طبع خود را آزموده است.

نتیجه گیری: غزلیات یغما معمولاً از نوع غزلیات عاشقانه است که بیشتر در بحر رمل سروده شده است. کاربرد واژه‎های فارسی از خصوصیات ویژۀ زبان یغما است. توجه شاعر به آرایه های لفظی مانند «تکرار» زیاد است، اما چندان در قید کاربرد جناس نیست و از نظر تصویر گونه های مختلف صور خیال، بیشترین نوع تشبیهات بلیغ و از نوع حسی به حسی است. استعاره ها بیشتر مصرحه و کنایه ها از نوع ایماء با محوریت تشخیص و زبانی ساده موفق به خلق تصاویری زیبا میشود.

کلمات کلیدی
غزلیات یغمای جندقی , سبک‌شناسی , سطح زبانی , سطح ادبی , سطح فکری

• آل داوود، سیدعلی. (1365). برگزیده اشعار یغمای جندقی. تهران: امیرکبیر، ص11.
• براون، ادوارد. (1369). تاریخ ادبیات ایران از صفویه تا عصر حاضر، ترجمۀ بهرام مقدادی، تهران: مروارید.
• جمالی، شهروز. (1383). «تکرار اساس موسیقی شعر»، کیهان فرهنگی، شمارۀ 216، صص 66-60 .
• حق شناس، علی محمد. (1370). مقالات ادبی زبان شناختی، تهران: نیلوفر، ص44.
• حکمت یغمایی، عبدالکریم. (1370). بر ساحل کویر نمک. تهران: قومس.
• رادویانی، محمدبن عمر. (1386). ترجمان البلاغه. تهران: دژ نپشت، ص 371.
• ریپکا، یان و کلیما اوتاکار. (1370). تاریخ ادبیات ایران از دورۀ باستان تا قاجاریه. ترجمۀ عیسی شهابی. تهران: علمی و فرهنگی، ص474.
• سبحانی، توفیق. (1386). تاریخ ادبیات ایران. تهران: زوّار، صص 498-496.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1386). موسیقی شعر، چاپ دهم. تهران: آگاه، ص 142.
• شمیسا، سیروس. (1373). کلیات سبک‌شناسی، ج 2، تهران: فردوسی، صص156-155.
• محسنی، منوچهر. (1380). جامعه شناسی عمومی. چاپ هفدهم. تهران: طهوری، ص130.
• یغمای جندقی. (1367). دیوان اشعار، ج 1، به تصحیح و اهتمام سیدعلی آل داوود، چاپ دوم، تهران: توس.